رسیدگی به وضع مالیه
امیرکبیر در دوران
صدراعظمی خود با رشوه
خواری
به مبارزه برخاست. او دستور داد دریافتیهای بیحساب و مواجب بیجهتی
که از دستگاههای دولتی میگرفتند؛ قطع شود. وی حقوق شاه را کاهش داد و ماهانه به
دوهزار تومان رسانید و قرار گذاشت که هر ماه به او کارسازی کنند. وی مواجب بیحسابی
که حاج میرزا آقاسی برقرار کرده بود، قطع کرد. وی سروسامانی به قوانین مالیاتی داد
و صورت عواید و مخارج آن را تعدیل کرد. تیولدارانی
که حق دیوان را نمیدادند، امیر تیول آنها را ضبط کرد.
در دوره صدارت حاجی میرزا آقاسی وضعیت مالی دولت به هم ریخته و
خزانه خالی بود. پولهای نقد خزانه نصیب عدهای خاص از درباریان و ون مستمری
بگیر میشد و نصیب دیگران براتهای بیاعتبار بود. زمانی که امیر به قدرت رسید حجم
این براتهای معوقه بسیار زیاد بود. امیر اطلاعات مالی و مالیاتی را به روزرسانی
کرد (اکثر از دفاتر مالیاتی بر اساس اطلاعات زمان کریمخان
زند
نوشته شده بودند). امیر برخی از مستمریها را قطع کرد و برخی را
کاهش داد. براتهای معوقه را به قیمت پایینتر نقد کرد و دستور داد دیگر چنین
براتهای بیاعتباری صادر نشود.
رقم خالص درآمد کشور در آخرین سال صدارت امیر کبیر نزدیک به سه
میلیون تومان بود و بیشترین عایدی مالیاتی نیز مالیات آذربایجان به مقدار ۶۲۰ هزار تومان بود. در همان سال مجموع مخارج دولت در حدود دو میلیون
و ششصد هزار تومان بود. او همچنین برای مأموران دولتی حقوق ثابت تعیین کرد.
در اغلب دورههای حکومتی در ایران امرا و دیوانیان و سربازان قشون
به جز مالیات، اموالی را تحت عنوان هدیه و انعام و سیورسات و آذوقه و مژدگانی از
مردم مطالبه میکردند. به جز این موارد رشوه نیز جزو مداخل دیوانیان بود. امیر
کبیر پس از سامان دادن به وضعیت مالی کشور و برقراری مواجب منظم برای عمال دولتی
دستور ممنوعیت دریافت هر نوع وجه غیرقانونی را صادر نمود. تا پیش از دوره حکومت
امیر مأمورین دولتی و لشکریان در هنگام عبور از نواحی آذوقه خود را از مردم مطالبه
میکردند و گاهی نیز اقدام به مصادره اموال مردم مینمودند. امیر این رسم را که
طلب سیورسات نامیده میشد ممنوع کرد و در چند مورد از جمله در مورد تعدیات توپچیان
آذربایجانی و سربازان قصر
شیرین
دستور به تنبیه متخلفین و پرداخت خسارت از اموال ایشان نمود. این
موارد برای آگاهی عموم و تشویق آنها به گزارش تخلفات در رومه دولتی انتشار مییافت.
به دستور امیر مأموریتهای دولتی باید به حکم دولت انجام میشد و دولت هزینه انجام
مأموریت را به مأمور میپرداخت و مأمور موظف بود آذوقه اش را به قیمت روز در طول
مسیر خریداری کند. از خصوصیات مهم امیر کبیر این بود که حتی از کسی هدیه هم نمیپذیرفت
و به دولتیان نیز چنین دستور داد که حتی هدیه نیز از کسی نپذیرند تا کسی دستاویزی
برای رشوه نداشته باشد.
اشتراک گذاری در تلگرام
درباره این سایت